Nota biograficzna Jerzego Plebańskiego

Guillermo Morales-Luna

Departamento de Computación

Centro de Investigación y Estudios Avanzados del IPN, Cinvestav-IPN

23 marca 2016 roku

Streszczenie:

Profesor Jerzy Franciszek Plebański Rosiński przybył do Meksyku w 1962 roku, początkowo jako gość Centrum Badań i Studiów Zaawansowanych Narodowego Instytutu Politechnicznego (Centro de Investigación y Estudios Avanzados del Instituto Politécnico Nacional, CINVESTAV-IPN) w Mieście Meksyk, a nastȩpnie, od 1973 roku, jako profesor zatrudniony w Wydziale Fizyki tej instytucji na nastȩpne niemal cztery dekady. Kiedy w CINVESTAV-IPN stworzono tytuł Profesora Emerytowanego, prof. Plebański jako pierwszy uzyskał ten tytuł, a w 2006 roku, Biblioteka Wydziału Fizyki i Matematyki CINVESTAV-IPN nazwana została jego imieniem.


Plebański był specjalistą  światowej sławy w dziedzinie Ogólnej Teorii Wzglȩdności. Urodził siȩ 7 maja 1928 roku w Warszawie, zmarł 25 sierpnia 2005 roku w Mieście Meksyk. Wybuch Drugiej Wojny Światowej, wraz z inwazją na Polskȩ sił nazistowskich, nastąpił gdy Plebański miał zaledwie 11 lat, a w wieku 16 lat był świadkiem Powstania Warszawskiego w 1944 roku. W 1947 rozpoczął studia w dziedzinie fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. Tam też otrzymał tytuł doktora w 1954 roku, a w końcu dekady lat 50-tych został zaproszony do Princeton oraz na Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles. W latach sześćdziesiątych, przed osiedleniem siȩ w Meksyku, był Wicerektorem  d/s Badań Naukowych Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1973 roku prof. Plebański deklarował w swoich publikacjach CINVESTAV-IPN jako miejsce zatrudnienia, jednak uzupełniał ten wpis symbolicznym “On leave of absence from Warsaw University”. 

Leopold Infeld urodził siȩ w Krakowie, na Kazimierzu, w 1898 roku, zmarł na początku 1968 w Warszawie i był współpracownikiem Einsteina. Po długim pobycie poza Polską, w 1950 roku powrócił do Warszawy i Plebański z nim współpracował. W 1960 wspólnie opublikowali książkȩ Ruch i wzglȩdność, która w dalszym ciągu jest wznawiana. Bȩdąc współpracownikiem Infelda, a ten Einsteina, o Plebańskim czȩsto  mówiono jako o “intelektualnym wnuku Eisteina”. 

Plebański był płodnym autorem artykułów naukowych, na takie tematy jak spinory dla Ogólnej Teorii Wzglȩdności, tensory materii, elektrodynamika nie linealna oraz rozwiązania równań Einsteina, tak rzeczywistych jak zespolonych.

Listȩ jego prac naukowych można skonsultować w [8]. W 2006 roku, post-mortem, opublikowano jego książkȩ na temat Ogólnej Teorii Wzglȩdności i Kosmogonii [7]

W Departamencie Fizyki CINVESTAV-IPN współpracował ściśle z Polakami  dr Bogdanem Mielnikiem oraz dr Piotrem Kielanowskim, profesorami tego departamentu. W 1964 roku B. Mielnik, mając jako promotora J. Plebańskiego, otrzymał jako pierwszy stopień doktora fizyki nadany w CINVESTAV-IPN. W 2002 roku zorganizowano  Miȩdzynarodowe Sympozjum poświȩcone tematyce Ogólnej Teorii Wzglȩdności dla uczczenia zasług J. Plebańskiego [6] i przy tej okazji jego współpracownicy opublikowali liczne noty biograficzne profesora [3,5].

Profesorowi Plebańskemu Rząd Meksykański nadał order “Orden del Águila Azteca”, a od Rządu Polskiego otrzymał order “Polonia Restituta”. 

Profesor Plebański był utalentowanym szachistą, a wśród jego zainteresowań wymienić należy gry symboliczne bogatej struktury syntaktycznej Kabały oraz malarstwo. Obrazy olejne jego autorstwa przekazane zostały do CINVESTAV i można je oglądać w bibliotece noszącej jego imiȩ.

Jeśli chodzi o kontakty towarzyskie wśród społeczności polskiej w Meksyku, rodzina profesora Plebańskiego nawiązała bliską przyjaźń z rodziną państwa Decelis oraz z rodziną państwaGrudzińskich.

W Meksyku przebywał ze swoją małżonką, Anną Plebańską (z domu Lazarowicz) i w Meksyku urodziła siȩ jego córka Magdalena Plebański, która obecnie jest wybitnym naukowcem w dziedzinie inmunologii w Australii.

Rodzina Plebańskich pochodzi ze starego szlacheckiego rodu Konfederacji Polsko-Litewskiej XVI i XVII wieku, z późniejszymi odgałȩzieniami w Polsce i na Litwie [9]. W wieku XIX członkowie rodziny należeli do polskiej inteligencji [1], niektórzy z nich uczestniczyli w powstaniach Listopadowym (1830-1831) oraz Styczniowym (1863-1865). Stanisław Plebański (1889-1954), wuj profesora Plebańskiego, nauczył go gry w szachy. Stanisław studiował inżynieriȩ we Francji a po odzyskaniu przez Polskȩ niepodległości po Pierwszej Wojnie Światowej pracował w przemyśle budowalanym i wykładał na Politechnice Warszawskiej oraz w Akademii Wojskowej. W 1937 roku zakupił 379 hektarów w miejscowości Łyczyn, na południe od Warszawy. Podczas Drugiej Wojny Światowej został wziȩty do niemieckiej niewoli, początkowo do obozu, a nastȩpnie do wiȩzienia Gestapo na Pawiaku w Warszawie, aż do momentu, gdy rodzina zdołała go wykupić. Po wojnie, w czasach Polski Ludowej, tereny w Łyczynie zostały wywłaszczone, jednak Stanisław brał czynny udział w odbudowie kraju. W 1953 roku został uwiȩziony bez jakiegokolwiek zarzutu, stał siȩ ofiarą ówczesnych praktyk stalinowskich, zwolniony w 1953 roku, zmarł w lutym 1954. W ostatnich dekadach rodzina czyniła starania w celu odzyskania terenów w Łyczynie [10].

Obecnie w Meksyku istnieje wiele doskonałych  ośrodków prowadzących badania w dziedzinie Fizyki cieszących siȩ miȩdzynarodowym uznaniem. Pracują w nich naukowcy przygotowani przez samego Plebańskiego, jego byli studenci, bądź uczniowie jego uczniów. Bez wątpienia  praca badawcza i edukacyjna profesora Plebańskiego wywarła olbrzymi wpływ na meksykańską naukȩ, a jej aktualne osiągniȩcia z pewnością nie są mniejsze, a wrȩcz stoją na poziomie badań profesora Plebańskiego. Dług narodowy wobec Niego jest tak bezcenny, jak  i szeroko uznany.
Tłumaczenie z jȩzyka hiszpańskiego: Małgorzata Hadryś - Luna

Bibliografia

1 Josephus Plebański (Casimirus).  De successoris designandi consilio vivo Joanne Casimiro, Polonorum rege ...  Schlesinger, 1855. 

2 Cinvestav-IPN.  Biblioteca de Física, Matemáticas y Matemática Educativa “Jerzy Plebański”.  http://www.bfm.cinvestav.mx/indexnuevo.html, 2006. 

3 Héctor Hugo García-Compeán and Gerardo Herrera-Corral.  Jerzy Plebański Rosinski: En busca de la precisión.  http://www.smf.mx/boletin/2005/Ene-05/Noticias.html, 2005.  Departamento de Física, Cinvestav-IPN. 

4 L. Infeld and J. Plebański.  Motion and Relativity.  Elsevier Science, 2013. 

5 B. Mielnik, G. Herrera, H. García-Compeán, P. Kielanowski, D. Fernández, N. Bretón, T. Matos, and R. Capovilla.  Jerzy Franciszek Plebański Rosinski.  http://grupogr.fis.cinvestav.mx/Plebański/Plebanski.html, 2005.  Departamento de Física, Cinvestav-IPN. 

6  J. Plebański, H. García-Compeán, B. Mielnik, and M. Montesinos.  Topics in Mathematical Physics, General Relativity and Cosmology in Honor of Jerzy Plebański: Proceedings of 2002 International Conference, Cinvestav, Mexico City, 17-20 September 2002.  World Scientific, 2006. 

7 J. Plebański and A. Krasinski.  An Introduction to General Relativity and Cosmology.  Cambridge University Press, 2006. 

8 Jerzy F. Plebański.  MathSciNet report.  American Mathematical Society. http://www.ams.org/mathscinet/search/author.html?mrauthid=140290. 

9  Rodzina Plebańskich.  Strona genealogiczna Tadeusza i Jagody Plebańskich.  http://www.plebanski.eu/start.html.  En este sitio, la página dedicada a Jerzy Plebański está en http://www.plebanski.eu/osoby/os100.html. 

10  Paweł P. Styrna.  You are NOBODIES: The sadly typical case of the Plebański family in Poland.  http://propertyrightsintransition.com/plebanski, 2013.