Nota biograficzna Olgierda Alfa Bibersteina

Guillermo Morales-Luna

Departamento de Computación

Centro de Investigación y Estudios Avanzados del IPN, Cinvestav-IPN

23  marca 2016 roku

Streszczenie

Profesor Olgierd Alf Biberstein był wykładowcą w Wyższej Szkole Fizyki i Matematyki Narodowego Instytutu Politechnicznego (IPN), w Mieście Meksyk od 1970 roku aż do śmierci w 1997. Specjalizował siȩ w Analizie Matematycznej, Topologii i Geometrii, kształcąc liczną grupȩ matematyków w IPN. Jego wykłady były nadzwyczaj kształcące i wszechstronne. Bez wątpienia profesor Biberstein był przykładem doskonałego matematyka.

Wstęp

Profesor Biberstein (V.1921-VIII, 1997) wywarł znaczący wpływ w kształcenie meksykańskich matematyków w Wyższej Szkole Matematyki i Fizyki Narodowego Instytutu Politechnicznego  w Mieście Meksyk na przestrzeni 27 lat, począwszy od 1970 roku.

Olbrzymi talent matematyczny profesora Bibersteina został wzbogacony takimi cechami jak dbałość o przejrzystość prezentacji kursów i konferencji, “naturalne” dochodznie do nowych wyników oraz formułowanie nowych dowodów dla wyników wcześniej udowodnionych, szeroka kultura ogólna, głȩboka znajomość klasyków literatury i muzyki, szczera i bezinteresowna przyjaźń oraz nienaganne maniery. Z punktu widzenia obecnych kryteriów oceny prac matematyków narzucanych w naszym środowisku, być może profesor Biberstein nie otrzymałby najwyższych ocen. Zajȩty był głównie kształceniem i nadzorowaniem rozwoju studentów, można sądzić, iż poświȩcał siȩ wyłącznie pracy dydatktycznej. Lecz nie jest to prawdą, jego teksty zawierają wiele oryginalnych rozwiązań, owoc pracy badawczej. Jego wykłady były wiȩc swoistym sposobem komunikowania siȩ.

W tym niewielkim szkicu muszȩ przeprosić lektora, bowiem z pewnością moja prezentacja bȩdzie nieco subiektywna z perspektywy byłego ucznia profesora Bibersteina bardziej niż jego kolegi, choć właśnie takim traktowaniem mnie zaszczycił.

Wykształcenie

Olgierd Alf Biberstein urodził siȩ dnia 9 maja 1921 roku w polskim mieście Drohobycz, położonym w dolinie rzeki Dniepr, w pobliżu łańcucha górskiego Karpaty, 80 kilometrów na południowy-zachód od Lwowa. Jego ojciec nazywał siȩ Ernest Biberstein, a matka Eugenia Herschodoerfer. Jako szcześliwy zbieg okoliczności należy wskazać, iż właśnie w tym ostatnim mieście, w latach 1926 – 1939, rozkwitła grupa wielkich geniuszów matematyki, wśród których, miȩdzy inymi,  znajdowali siȩ Stefan Banach, Stanisław Ulam, Hugo Steinhaus, Stanisław Mazur  i Władysław Orlicz. Biberstein nie poznał ich, lecz tak jak oni okazał siȩ utalentowanym matematykiem polskiego pochodzenia, pochodzącym z rejonu zwanego Galicją. Bibersterin otrzymał wykształcenie podstawowe w swoim rodzinnym mieście, tam też uczȩszczał do Liceum Polskiego. Jako przykład niezwykłe wyrafinowanego wykształcenia podstawowego wystarczy nadmienić, iż pobierał lekcje rysunku u malarza Bruno Schultza, który był również uznanym pisarzem, tworzącym w jȩzyku polskim. Biberstein pochodził ze społeczności żydowskiej, lecz sam uznawał jako główny wpływ kulturowy, kulturȩ polską.

W latach wojny Biberstein studiował we Francji. W 1939 i 1940 roku był uczniem klasy maturalnej na Uniwersytecie w Strasburgu (w 1940 roku uniwersytet przeniesiony został do Clermont-Ferrand ze wzglȩdu na okupacjȩ niemiecką). W 1945 Biberstein otrzymał tytuł “Licence es Sciences (mention mathematique)”  Uniwersytetu w Strasburgu a rok później “Diplôme d'Enseigment Superieure” na tym samym uniwersytecie. Uczył siȩ wtedy pod okiem takich profesorów jak J. Ehresmann, André Lichnerowicz, A. Russel oraz Henri Cartan. Wówczas też uzyskał obywatelstwo francuskie, które zachował do końca życia.

W 1948 roku przeniósł siȩ na kontynent amerykański. Dwa lata spȩdził jako członek programu podyplomowego Uniwersytetu Waszyngtona w San Luis Missouri, gdzie uzyskał tytuł “graduate assistant”. Na Uniwersytecie Waszyngtona pracował z profesorami Z. Nohari, I. Hirschmann i W. Thron. Praktycznie całą dekadȩ lat piȩćdziesiątych spȩdził w Kanadzie. Pracował na uniwersytetach McGill, w Ottawie, Montrealu i Terra Nova. W 1957 roku otrzymał tytuł Doktora Nauk Matematycznych Uniwersytetu w Montrealu za rozprawȩ “Elements de Geometrie Differentielle Minkowskienne” napisaną pod nadzorem profesora Istvana Fary. Jako recenzenci pracy w egzaminie uczestniczyli prof. G. Reeb, P. Dedecker, A. Avez I H. Busemann. Wszyscy oni wydali jak najlepszą opiniȩ o pracy Bibersteina. Dwanaście lat później profesor Fary wyraził słowa uznania dotyczące niezależego sposobu pracy Bibersteina, ale też wymówkȩ, iż ten nie opublikował natychmiast swej pracy, nalegając, by zrobił to jak najszybciej, bowiem w owym momencie otrzymane wyniki były niezwykle innowacyjne.

Życie w Ameryce Łacińskiej

Być może dletego, iż polski był jego jȩzykiem ojczystym, a ten posiada złożoną strukturȩ fonetyczną i syntaktyczną, Biberstein był poliglotą z głȩboką znajomością znanych mu jȩzyków. Jestem przekonany, iż poza polskim i jidysz, znał rosyjski, niemiecki, francuski, angielski i oczywiście, hiszpański. Czytał autorów klasycznych (Horacy, Descartes, Newton i Euler, (ponieważ w owych czasach łacina używana była w pracach naukowych) po łacinie. Być może grecki, sefardyjski i inne zbliżone do nich jȩzyki były mu również znane.

Przypuszczam, że zawsze starał siȩ uczyć nowego jȩzyka by czytać autorów klasycznych w ich jȩzyku oryginalnym. Biberstein znał wiȩc hiszpański zanim poznał którykolwiek z krajów Ameryki Łacińskiej i już wówczas czytał w oryginale Cervantesa, innych autorów Złotego Wieku, oraz autorów współczesnych takich jak Borges, Cortazar, Neruda czy Sabato.

W połowie 1959 roku Biberstein rozpoczyna trzyletni pobyt na Uniwersytecie w Kostaryce, na stanowisku “Profesora Nadzwyczajnego”. Potem był siedem lat w Chile: rok na Uniwersytecie w Concepción, a nastȩpnie na Chilijskim Uniwersytecie w Santiago, jako profesor mianowany. Ostatnie trzy lata w Chile wykorzystuje na stworzenie Wydziału Nauk Ścisłych. Otrzymuje za to wyrazy uznania ze strony UNESCO. W 1969 roku spȩdza pół roku na Uniwersytecie de Los Andes w Meridzie, Wenezuela, a od marca 1970 roku wchodzi w skład ciała pedagogicznego Wyższej Szkoły Fizyki i Matematyki Narodowego Instytutu Politechnicznego Meksyku (ESFM-IPN), w której pracuje aż do śmierci, dnia 5 sierpnia 1997 roku.

Pozostał wiȩc profesor Biberstein jako przykład nauczyciela i naukowca. Tym z nas, którzy mogliśmy cieszyć siȩ jego wykładami i korzystać z jego wiedzy, pozostaje, może jako najmniejszy objaw wdziȩczności, pokazać nowym pokoleniom talent profesora Olgierda Alfa Bibersteina.

W 2014 roku miałem zaszczyt dokonać rekopilacji wykładów prof. Bibersteina na temat rozmaitości różniczkowej i zbiór ten został opublikowany przez Narodowy Instytut Politechniczny w Meksyku.

                                                          Tłumacznie z jȩzyka hiszpańskiego: Małgorzata Hadryś-Luna